Kiến tạo không gian và thói quen tự học ở nhà

Tiến sĩ Nguyễn Tuệ Anh: KIẾN TẠO KHÔNG GIAN VÀ THÓI QUEN TỰ HỌC Ở NHÀ

“Đối với nhiều sinh viên của tôi ở cấp đại học tại Anh và Mỹ, việc tự giác học ở nhà và sắp xếp thời gian biểu đã trở thành 1 việc hết sức tự nhiên và cần thiết để theo đuổi khối lượng bài vở lớn hàng ngày. Tuy nhiên, khá nhiều sinh viên quốc tế từ các quốc gia châu Á trong đó có Việt Nam, Trung Quốc và Thái Lan thì những ngày đầu vào trường có nhiều bỡ ngỡ. Họ quen với việc một ngày học ở trường kín lịch, ở gia đình có bố mẹ chăm sóc, lo lắng và sắp xếp tất cả từ môn học, giờ học, và bảo ban từng giờ học tại nhà. Càng học lên cao, nhiều sinh viên có thói quen này càng đuối dần so với các bạn khác. Vì thế, “Tự giác, Tự quản và Tự quyết” nên trở thành 1 tiêu chí mà các sinh viên ngày cần học và thực hành trước để có thể trở thành 1 sinh viên tốt và có sức bền. Vậy làm sao bố mẹ có thể giúp đỡ hình thành những tính cách này qua cách định hướng hàng ngày từ nhỏ?"

1. Hiểu về thói quen

Người ta cứ lặp đi lặp lại một thói quen như thế nào? ”The power of Habit” by Charles Duhigg chỉ ra rằng cứ khi một tín hiệu (cue) xảy đến, thì một người lại lặp lại một việc gì đó (routine) để cuối cùng nhận được một điều họ mong muốn (reward). Ví dụ như cứ đến 14h00, một người đàn ông đi tới căng tin gần nơi làm việc để uống một cốc sô cô la nóng, là vì ông ta muốn có dịp để trò chuyện với các đồng nghiệp. Thói quen uống sô cô la nóng vào lúc 14h00 hàng ngày của người đàn ông này có thể khiến người khác nghĩ rằng ông ta là người thích sô cô la nóng hoặc rất ưa đồ ngọt.

Từ bỏ một thói quen không dễ, nhưng chúng ta có thể thay đổi được thói quen, bằng cách hiểu thực chất reward được mong đợi là gì, tín hiệu để thói quen bắt đầu là gì, và thay thế việc được làm bằng một việc khác miễn sao reward mong đợi ban đầu vẫn nhận được.

2. Hiểu Sense of belonging - nhu cầu được hòa hợp

Chúng ta mới chỉ hay nghe nói đến sense of belonging trong nhóm các nhu cầu xã hội trong tháp nhu cầu Maslow như là nhu cầu có cảm giác thuộc về cái gì đó hay nhu cầu được tham gia cộng đồng. Tiến sỹ Nguyễn Tuệ Anh có nhắc đến tháp Maslow và giải thích sense of belonging đối với một đứa trẻ còn được hiểu là nhu cầu muốn có cái gì đó là của mình, thuộc về mình, mang dấu ấn của riêng mình, thấy nó hòa hợp với chính mình.

Kết hợp hai hiểu biết về thói quen và nhu cầu được hòa hợp, ta có thể giúp trẻ xây dựng bất kì một thói quen nào mà ta mong muốn. Ví dụ như để con gái có thói quen làm vệ sinh cá nhân vào buổi sáng, người mẹ sẽ:

Chọn làm một tín hiệu là kéo mở rèm cành cạch. Đây là một tín hiệu tốt vì nó là điều thường chỉ xảy ra vào buổi sáng sớm, âm thanh nó tạo ra không dễ lẫn với các âm thanh khác.
Chỉ ra cho trẻ thấy việc cần làm và vệ sinh cá nhân vào buổi sáng, bằng cách chuyện trò với trẻ về việc này và làm cho trẻ một bảng mô tả các việc cần làm dưới hình thức thật cụ thể, trực quan, chọn hình minh họa chính là một avatar mà trẻ lựa chọn cho mình, ghi tên trẻ ở bên trên, để trẻ cảm thấy bảng chỉ dẫn này là dành cho mình, của chính mình.
Trao phần thưởng là cái hôn trên trán sau khi trẻ làm vệ sinh cá nhân xong, để trẻ cảm thấy được cha mẹ quan tâm.

Các bạn sẽ có thể mua những mẫu bảng khen thưởng (reward charts) được in sẵn hoặc tải về các mẫu bảng khen thưởng trên internet để tự thay đổi nội dung cho phù hợp và in dùng, để giúp trẻ xây dựng các thói quen tốt.

3. Thói quen học tập là gì?

Thực sự thì không có cái gọi là “thói quen học tập” một cách rõ ràng, bởi học tập bao gồm rất nhiều việc bên trong:

Ngồi vào bàn học
Làm bài tập về nhà
Đọc sách
Nghiên cứu
Chú ý, tập trung
Tổ chức, sắp xếp
Quản lý thời gian
...

Như vậy, để trẻ có năng lực học tập tốt, việc cha mẹ cần quan tâm là giúp trẻ xây dựng thói quen tốt cho từng việc cụ thể, dần dần từng việc, từng bước một.

4. Giúp trẻ xây dựng thói quen đọc

Việc này nên được bắt đầu càng sớm càng tốt. Khi trẻ được tầm 6 tháng tuổi - có thể dựa vào cha mẹ để ngồi - là một thời điểm hợp lý để bắt đầu chứ không phải là quá sớm. Điều quan trọng là cha mẹ cần duy trì đều đặn hàng ngày, với một tín hiệu nhất định, ví dụ như là một giờ cố định trong ngày.

Cũng nên tạo một góc đọc xinh xắn trong nhà, có thể chỉ là một góc nhỏ đủ để trải một tấm thảm êm, xung quanh là sách, để trẻ có thói quen đọc sách tại góc đọc này, ngăn chặn trước nguy cơ trẻ có thể ngồi đọc tại bất kì chỗ nào, không tốt cho lưng hay cho mắt.

Để trẻ được đáp ứng nhu cầu được hòa hợp, hãy cho trẻ ghi Reading log (nhật ký đọc sách), hãy ghi tên mình vào trang ghi tên trong cuốn sách (hoặc dán nhãn đề tên/hình ảnh của trẻ vào cuốn sách).

5. Giúp trẻ xây dựng thói quen ngồi vào bàn học

Hãy để trẻ cảm thấy:

Mình có một cái bàn
Cái bàn đó là của mình.
Mình ngồi vào bàn đó là để khám phá.

Bằng cách:

Cho trẻ TỰ CHỌN một cái bàn không chỉ vừa với chiều cao của mình, mà còn khiến mình cảm thấy dễ chịu, thoải mái, cảm thấy được hòa hợp.
Để chiếc bàn đó ở một chỗ cố định (ít nhất trong vòng 03 tháng).
Cho trẻ sắp xếp, trang trí để tự tạo cảm hứng (nếu thấy bừa bộn cũng hãy chấp nhận).
Bổ sung dần thêm những thứ cần thiết vào góc học tập của trẻ theo thời gian.
Từ khi trẻ còn nhỏ, hãy cho trẻ ngồi vào bàn để tô, vẽ, cắt, dắn, làm trẻ thấy bàn học là nơi để mình khám phá, để mình làm ra những thứ thú vị.

6. Các quy tắc học tập hiệu quả

Space repetition
1. Không học nhồi liên tục nhiều khái niệm mới, mà có sự lặp lại khái niệm đã học sau một thời gian.
2. Để cho não có thể chuyển thông tin từ bộ nhớ ngắn hạn về bộ nhớ dài hạn, thay vì liên tục nạp thông tin mới vào bộ nhớ ngắn hạn.
Testing in diferrent environments: Hỏi trẻ nói về kiến thức đã học trong nhiều môi trường khác nhau, vd như khi đang cùng đi siêu thị, đang đi bộ trong công viên, đang trong phòng bếp,..., để huấn luyện não nhanh chóng truyền đạt các thông tin đã lưu giữ trong bộ nhớ dài hạn sang các nơ-ron thần kinh có nhiệm vụ truyền thông tin đến bộ phận chịu trách nhiệm nói hoặc viết.
Take breaks

Thời gian một người lớn có thể tập trung cao độ liên tục chỉ là khoảng 25", với trẻ em có thể ít hơn, chỉ từ 10-25".
Trong não bộ có một vùng rất nhỏ có tên là Hippocampus. Vùng này có một tác dụng đặc biệt là sản sinh ra nơ-ron thần kinh mới. Để kích thích vùng này hoạt động, cần thực hiện thay đổi về không gian (space transition) sau mỗi khoảng thời gian cao độ, để hình ảnh mắt thu nhận được thay đổi. Khoảng thời gian thay đổi không gian mắt quan sát được này chỉ cần là 5" với trẻ em.
Như vậy, nên nhắc trẻ đứng lên đi lại trong nhà, ra sân, ra ban công,... nghỉ ngơi khoảng 5" sau mỗi 25" ngồi học tập trung theo phương pháp Pomorodo. Có một số mobile app (free) hỗ trợ nhắc nghỉ sau mỗi 25", ví dụ như Be Focused (có thể dễ dàng tìm ra trên các app store bằng từ khóa Pomorodo).

7. Lập thời khoá biểu như nào là hợp lý?

Cha mẹ CÙNG CON quyết định
Phân biệt rõ thời gian nào là cố định không thay đổi được (thời gian học ở trường).
Nên đơn giản, không cần quá chi tiết đến từng phút, chỉ cần rõ đầu việc cần làm như một thói quen.
Nên có thời gian vận động, vui chơi. Mỗi ngày trẻ vận động đến mức toát mồ hôi 30" được là tốt nhất để refresh trí não.
Sử dụng hình ảnh trực quan, mang dấu ấn cá nhân hóa của con.